Κατηγορείτε τις Γυναίκες για Όλα; Ήρθε η Ώρα να Κοιτάξετε στον Καθρέφτη σας

Δεν είναι οι γυναίκες υπεύθυνες. Δεν είναι τα κορίτσια που φέρουν την ευθύνη. Σε μια χώρα όπου το 2024 μετράμε ήδη 15 γυναικοκτονίες –που γνωρίζουμε– αυτό δεν είναι απλά απαράδεκτο. Είναι αιματηρό. Αν η φράση «Φταίει κι αυτή» βγαίνει ακόμα από το στόμα σας, τότε είστε μέρος του προβλήματος.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΟΥ “ΦΤΑΙΕΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ”

Ας ρίξουμε μια ματιά στην κλασική ελληνική οικογένεια. Από μικρές, οι γυναίκες διδάσκονται να «προσέχουν» πώς ντύνονται, πώς μιλάνε και πώς περπατάνε. «Να είσαι καλή κοπέλα», «να μην προκαλείς». Αν συμβεί κάτι στραβό; Αν βρεθούν θύματα επιθέσεων; «Ε, τι έκανες κι εσύ;»

Αυτή η νοοτροπία είναι υποκριτική και καταπιεστική. Μια κοινωνία που δίνει άφεση αμαρτιών σε βιαστές και κακοποιητές, αρκεί το θύμα να «έφταιγε κάπου». Ο φόβος να περπατήσουν μόνες τη νύχτα, ο τρόμος να πουν «όχι» χωρίς να φοβούνται για τη ζωή τους. Αυτά είναι τα αποτελέσματα αυτής της κουλτούρας.

ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΕΣ: ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΛΑ “ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΑΘΟΥΣ”

Η Ελλάδα του 2024 μετρά 15 γυναικοκτονίες. Δεκαπέντε γυναίκες που χάθηκαν επειδή κάποιος άντρας πίστεψε ότι είχε το δικαίωμα να τους πάρει τη ζωή. Οι ειδήσεις επαναλαμβάνουν το ίδιο μοτίβο: «Ήταν καλό παιδί», «το ζευγάρι είχε προβλήματα», «υπήρχε ένταση στη σχέση».

Αυτές οι εκφράσεις πρέπει να σταματήσουν. Δεν είναι ένταση. Είναι έγκλημα. Είναι αποτέλεσμα μιας κουλτούρας που διδάσκει στους άντρες ότι οι γυναίκες είναι ιδιοκτησία τους. Μας μαθαίνουν να βλέπουμε τη ζήλια ως απόδειξη αγάπης και τον έλεγχο ως ενδιαφέρον.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ: ΠΩΣ ΜΕ ΑΓΓΙΖΕΙ ΑΥΤΟ

Αν διαβάζεις αυτό το άρθρο, ίσως νιώθεις την ίδια οργή που νιώθω κι εγώ. Ίσως θυμάσαι εκείνη τη φίλη που κάποτε σου είπε ότι «τον δικαιολόγησε γιατί ήταν πιεσμένος». Ίσως θυμάσαι τη δική σου εμπειρία, όταν κάποιος σε κατηγόρησε για κάτι που δεν έφταιγες. Αυτό το αίσθημα αδικίας είναι βαρύ.

Και όμως, συνεχίζουμε να ζούμε με αυτό το βάρος. Οι συμβουλές από τη μητέρα ή τη γιαγιά μας να «υπομένουμε» για να διατηρήσουμε το σπίτι μας δεν μας προστατεύουν. Αντίθετα, μας φυλακίζουν.

ΑΥΤΑ ΤΑ “ΣΥΓΧΩΡΟΧΑΡΤΙΑ” ΠΟΥ ΔΙΝΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ

Το χειρότερο είναι ότι ακόμη και στα μέσα ενημέρωσης, οι άντρες που κακοποιούν ή σκοτώνουν τις γυναίκες τους αντιμετωπίζονται ως «θύματα περιστάσεων». «Ήταν θυμωμένος», «προδόθηκε», «πιέστηκε». Και η γυναίκα; Απλώς μια στατιστική. Ένας ακόμα αριθμός στον μακρύ κατάλογο της ντροπής.

Ποιος ρωτάει πώς πιέζεται μια γυναίκα που ζει με έναν βίαιο άντρα; Γιατί δεν ακούμε για τις ζωές που χάνονται καθημερινά, γεμάτες φόβο και σιωπή;

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Ας είμαστε ειλικρινείς. Δεν είμαστε μια φωτεινή εξαίρεση στην Ελλάδα. Είμαστε μέρος του ίδιου τοξικού πατριαρχικού ιστού που καταπιέζει τις γυναίκες παντού. Εδώ, το «δικό μας» πρόβλημα γίνεται πιο έντονο γιατί το συγκαλύπτουμε πίσω από την παραδοσιακή ελληνική οικογένεια και τους «σεβασμούς» που μας επιβάλλονται.

Η αλήθεια είναι ότι στην Ελλάδα του 2024, αν είσαι γυναίκα, ζεις με το φόβο. Για τη δουλειά σου, για τις επιλογές σου, για τη ζωή σου.

Η ΒΑΘΙΑ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΕΝΟΧΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η κατηγορία των γυναικών για τις πράξεις των ανδρών δεν είναι απλά μια παρελθοντική πρακτική. Είναι μια βαθιά ριζωμένη κοινωνική συνήθεια που επιβιώνει μέσα από τις ιστορικές, πολιτιστικές και οικονομικές συνθήκες της ελληνικής κοινωνίας. Αυτή η τάση παραμένει έντονη, καθώς σχετίζεται με πατριαρχικές αξίες και έμφυλες ανισότητες που διαπερνούν κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής.

1. ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΡΟΛΟΙ

Η ελληνική κοινωνία έχει δομηθεί ιστορικά γύρω από πατριαρχικές αξίες. Η πατριαρχία διασφαλίζει ότι η εξουσία ανήκει στους άνδρες και οι γυναίκες τοποθετούνται σε υποδεέστερους ρόλους. Οι γυναίκες θεωρούνται παραδοσιακά «φύλακες του σπιτιού», υπεύθυνες για τη διατήρηση της οικογένειας και της ηθικής τάξης.

Όταν λοιπόν κάτι πάει στραβά –είτε πρόκειται για την απιστία ενός άντρα είτε για μια περίπτωση βίας– η κοινωνία αναζητά τη λύση στην «φύλακα». Η γυναίκα καλείται να «διορθώσει» τη δυναμική, ενισχύοντας την αντίληψη ότι είναι υπεύθυνες για τη σταθερότητα, ακόμα και όταν είναι θύματα.

2. Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ

Η ορθόδοξη θρησκεία στην Ελλάδα παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτών των νοοτροπιών. Οι διδασκαλίες της θρησκείας επικεντρώνονται συχνά στη γυναικεία «αρετή» και την «υπακοή», παρουσιάζοντας τις γυναίκες ως σύζυγοι που οφείλουν να ανέχονται και να συγχωρούν.

Αυτό το πρότυπο αναπαράγει την ιδέα ότι οι γυναίκες πρέπει να κρατούν τις ισορροπίες, ακόμα και όταν είναι θύματα κακοποίησης. Σε συνδυασμό με την αντίληψη ότι οι άντρες είναι «αδύναμοι μπροστά στον πειρασμό», δημιουργείται ένα πλαίσιο όπου οι γυναίκες κατηγορούνται για τη συμπεριφορά των ανδρών και καλούνται να την «ανεχθούν».

3. ΈΜΦΥΛΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ

Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, η έμφυλη βία είναι συχνά αποτέλεσμα παραδοσιακών προσδοκιών γύρω από την ανδρική κυριαρχία. Στην ελληνική κουλτούρα, οι άντρες ενθαρρύνονται να επιδεικνύουν δύναμη, ενώ οι γυναίκες πρέπει να είναι «υπάκουες». Αυτή η δυαδική προσέγγιση των φύλων δημιουργεί μια κουλτούρα ανοχής της βίας, καθώς οι άντρες που δεν συμμορφώνονται με αυτά τα πρότυπα αισθάνονται ότι η βία είναι ένας τρόπος να «ανακτήσουν» την εξουσία τους.

Οι γυναίκες που θυματοποιούνται συχνά διστάζουν να καταγγείλουν τους κακοποιητές τους λόγω της κοινωνικής πίεσης και του στιγματισμού, κάτι που ενισχύει τον φαύλο κύκλο.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ

Η ψυχαναλυτική θεωρία προσφέρει μια βαθύτερη ερμηνεία για το γιατί η κοινωνία κατηγορεί τις γυναίκες. Η προβολή –μια ψυχολογική άμυνα κατά την οποία ένα άτομο μεταφέρει τις δικές του εσωτερικές συγκρούσεις σε άλλους– είναι κεντρική σε αυτή την ανάλυση. Οι άντρες που αισθάνονται ανασφάλεια για τη δική τους ανεπάρκεια μπορεί να προβάλλουν την ευθύνη στις γυναίκες.

Ένας άντρας που απιστεί μπορεί να κατηγορήσει τη σύντροφό του ότι «δεν ήταν αρκετά καλή», ώστε να αποφύγει να αναμετρηθεί με την προσωπική του ευθύνη. Αυτή η πρακτική μεταφέρεται από το ατομικό επίπεδο στο συλλογικό, δημιουργώντας μια κουλτούρα προβολής ευθυνών στις γυναίκες.

ΤΟ ΑΡΧΕΤΥΠΟ ΤΗΣ “ΜΗΤΕΡΑΣ”

Μια άλλη ψυχαναλυτική προοπτική σχετίζεται με το αρχέτυπο της μητέρας. Στην ελληνική κοινωνία, η μητέρα είναι μια φιγούρα που συνδέεται με τη φροντίδα, την αυτοθυσία και την υποταγή. Αυτές οι προσδοκίες διεισδύουν και στις ερωτικές σχέσεις, όπου οι γυναίκες καλούνται να λειτουργούν ως «μητέρες» των συντρόφων τους.

Όταν οι γυναίκες δεν εκπληρώνουν αυτόν τον ρόλο, θεωρούνται «ελαττωματικές» ή «υπεύθυνες» για τη δυσλειτουργία. Αυτή η αντίληψη ενισχύει τις κοινωνικές πιέσεις να υπομένουν ακόμα και ακραίες μορφές βίας, προκειμένου να «κρατήσουν την οικογένεια ενωμένη».

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΝΟΧΗΣ

Η ενοχή είναι ένας από τους κύριους ψυχολογικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιούνται για την καταπίεση των γυναικών. Από μικρές, οι γυναίκες μαθαίνουν να αισθάνονται ενοχή για τις επιθυμίες και τις επιλογές τους. Αυτή η ενοχή γίνεται εργαλείο χειραγώγησης, καθιστώντας τις πιο ευάλωτες στην αποδοχή αδικιών.

Όταν οι γυναίκες κατηγορούνται για τις πράξεις άλλων, αυτή η ενοχή ενεργοποιείται, κάνοντάς τις να αναρωτιούνται μήπως «όντως φταίνε». Αυτός ο μηχανισμός διασφαλίζει ότι δεν θα αμφισβητήσουν εύκολα τη βία ή την καταπίεση που υφίστανται.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ

Η καταπολέμηση αυτών των πρακτικών απαιτεί συνδυαστική δράση. Πρώτον, η εκπαίδευση γύρω από την ισότητα των φύλων είναι θεμελιώδης για να σπάσουμε τον κύκλο της ενοχοποίησης. Τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται ότι η βία δεν είναι αποδεκτή και ότι οι σχέσεις βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό.

Δεύτερον, πρέπει να αναλυθούν σε βάθος οι ψυχολογικές δομές που στηρίζουν την ενοχοποίηση. Οι γυναίκες χρειάζονται υποστήριξη για να ξεπεράσουν τα αισθήματα ενοχής τους και να διεκδικήσουν την αυτονομία τους. Παράλληλα, οι άνδρες πρέπει να εκπαιδευτούν ώστε να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους χωρίς να καταφεύγουν στη βία.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΩΡΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Το πρόβλημα δεν θα λυθεί από μόνο του. Χρειαζόμαστε φωνές. Χρειαζόμαστε δράση.

• Μιλήστε: Σπάστε τη σιωπή. Αν είστε γυναίκα και σας κατηγορούν άδικα, φωνάξτε. Αν είστε άντρας, μην μείνετε αμέτοχος.
• Απαιτήστε δικαιοσύνη: Πιέστε για καλύτερους νόμους. Κάθε γυναικοκτονία πρέπει να καταγράφεται ως τέτοια.
• Αλλάξτε τη νοοτροπία σας: Μάθετε στα παιδιά σας ότι το “όχι” σημαίνει “όχι”. Ότι η ευθύνη είναι προσωπική, όχι «του θύματος».

Οι δεκαπέντε γυναίκες που χάθηκαν φέτος είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Όλες ξέρουμε ότι υπάρχουν αμέτρητες ακόμα που ζουν στη σκιά, φοβισμένες.

Δεν φταίμε εμείς. Δεν φταίς εσύ. Ήρθε η ώρα να σταματήσει αυτή η κουλτούρα. Να σταματήσει η καταπίεση. Και, κυρίως, να αρχίσουμε να λέμε τα πράγματα όπως είναι: Οι άνδρες που φέρονται βίαια έχουν την απόλυτη ευθύνη. Όχι οι γυναίκες που είναι θύματα της βίας τους.

Αν είστε ακόμα έτοιμοι να πείτε «Φταίει κι αυτή», σας προκαλώ να κοιτάξετε στον καθρέφτη. Γιατί εκεί βρίσκεται ο πραγματικός ένοχος.